Verwondering
Dat is een sleutelwoord voor the Amsterdam Project (TAP). Mensen met complexe problematiek beschikken over meer talenten dan hen over het algemeen worden toebedacht. We waren vanaf de start van het programma overtuigd van het succes van het format. En dan spreek ik niet alleen over het TV-programma.
Overtuigingen die in de weg zitten
Ik had een kleine ‘voorsprong’, als believer van Housing First (2006) in Nederland. De crew had een voorsprong, omdat zij niet gehinderd werden door alle (kennis)ballast en professionele distantie die de gemiddelde hulpverlener in Nederland met zich meetorst. De overtuigingen die na jaren van noeste arbeid met dakloze mensen bezit van hulpverleners hebben genomen en die zich vast hebben gezet in hun hoofden. Dat is niets om bezorgd over te zijn. Wanneer mensen jarenlang deel uitmaken van een systeem, dan is die kans redelijk groot. Dan heb je breekijzers nodig om die overtuigingen plaats te laten maken voor nieuwe overtuigingen.
Wij zijn er met open vizier ingestapt
Voor de crew van TAP speelde vastzitten in een overtuiging simpelweg (nog) niet. Een wenselijke houding om verwondering toe te laten. Mensen die jarenlang dakloos zijn geweest kampen met allerlei trauma’s. Dakloosheid an sich is een levensgroot trauma. De wetenschap dat je nergens meer bij hoort, dat je de aansluiting verloren hebt, dat je letterlijk en dagelijks genegeerd wordt, maakt dat mensen alle hoop op een betere toekomst verloren hebben. Die trauma’s waarborgen dat mensen de samenleving en andere mensen over het algemeen met argwaan benaderen. Dat is een slimme houding als je op straat woont. Daar gelden andere wetten. Daar geldt het recht van de sterkste, de slimste. Evenwel, in de hiërarchie van dakloze mensen bungelen de mensen met complexe problematiek altijd weer onderaan de ladder. Bij het verkrijgen van diensten delven zij het onderspit.
Als je op straat dakloze mensen geld geeft
Dan is het sportief om je niet af te vragen wat die mensen vervolgens met dat geld gaan doen. Evenwel. Geef een persoon €10 en hij denkt aan directe behoeftebevrediging. Geef een persoon €10.000 en hij denkt aan de mogelijkheid van het volgen van een opleiding. Mensen geven waar ze om vragen, maakt dat je gezonde eigenschappen in die persoon losmaakt en weer tot leven brengt.
Meedeinen met een uitdaging
Ondanks het feit dat de crew van TAP niet opgeleid was om dit ‘werk’ te doen, heeft zij van meet af aan gedaan wat goed en nodig was. Het breekijzer was het geld en het volgen van de hoofdpersonen met een camera was het format. Gaandeweg de opnames hebben we, zoals het een goed team betaamt, onze doelen bijgesteld. Wij hebben meegedeind op de situaties en de uitdagingen waar mensen mee geconfronteerd werden.
Het tweede sleutelwoord
Vertrouwen. Er is maandenlang gebouwd aan- en geïnvesteerd in een vriendschappelijke relatie met de hoofdpersonen. Een vaardigheid die door veel hulpverleners verlaten is, omdat het hen zogenaamd aan tijd ontbreekt. De administratieve rompslomp die onlosmakelijk met onze verzorgingsstaat verbonden is, wordt hierbij veelvuldig als reden opgevoerd. Dat mensen zich niet alleen hebben afgekeerd van de samenleving, maar ook van de hulpverlening, is adequaat gedrag. Als het onvermogen om een uitzichtloze situatie om te buigen in een uitdaging niet actief aangeboden wordt, dan keren mensen zich van je af.
Ongemotiveerde mensen bestaan niet
Als mensen niet aanhaken bij de producten die hulpverleners ze aanbieden, dan hebben die hulpverleners niet voldoende creativiteit en volharding aan de dag gelegd om mensen in verleiding te brengen. TAP heeft alles aangewend om mensen in verleiding te brengen. Geen enkel middel is geschuwd, gemeten langs een ethische meetlat.
Achter elke dakloze medemens gaat een familie schuil
Dat wetende, wend je alles aan om die familie te laten weten dat je er alles voor over hebt om het afgedwaalde familielid weer bij de kudde terug te brengen. Om dat te bereiken bied je mensen een nieuwe familie aan. TAP. Het team van TAP heeft zich in een jaar tijd ontwikkeld tot het beste team dat ik ooit aan het werk heb gezien.
Volharding, creativiteit, de totale afwezigheid van professionele distantie en continuïteit
Zeven dagen per week, 24 uur per dag beschikbaar zijn. De gevestigde orde in Nederland mag daar een voorbeeld aan nemen. De papiermolen, je leidinggevende, de loondienst, de camera en Beau van Erven Dorens mogen niet als excuus opgevoerd worden als het allemaal even niet lukt. Als je die overtuiging bent toegedaan, dan is de tijd aangebroken om een andere professie te zoeken.
Kwetsbaarheid
Niemand is perfect. Ook The Amsterdam Project niet. “Ik heb ook geleerd dat de mensen die van me houden, de mensen van wie ik echt op aan kan, nooit de critici waren die met de vinger naar me wezen wanneer ik struikelde. Zij zaten niet eens op de tribune. Zij stonden met mij in de arena. Zij vochten met- en voor mij. En als we falen, dan doen we dat samen, dan hebben we in elk geval grote moed getoond.” (Theodoor Roosevelt, Uittreksel van Brown, Brené. ‘De kracht van kwetsbaarheid.’)
Zijn er fouten gemaakt in the Amsterdam Project?
Ja, veelvuldig. Kenmerkend voor de houding van het team was hun kwetsbaarheid. De moed om toe te geven dat je een (inschattings)fout hebt gemaakt, dat je het even niet meer weet. Ten overstaan van mensen die niet beter weten dan dat hulpverleners fouten (kunnen) maken. Mensen die keer op keer met valse beloften de stad ingestuurd zijn. De dakloze hoofdpersonen in TAP hebben honderden keren hun verhaal opnieuw moeten vertellen, als ze zich weer meldden aan een nieuw loket. Het siert het team dat ze er ronduit voor uit kwamen. Dat ze de wijsheid niet in pacht hadden. Dat ze iedereen onbevooroordeeld tegemoet getreden zijn. De ontmoeting hebben gezocht, ongeacht de verblijfplaats van de mensen met wie wij werkten. De kwetsbaarheid die daarbij aan de dag werd gelegd, het vertrouwen, de verwondering, werkten in de hand dat er vanuit een gelijkwaardige houding met elkaar gesproken werd. In een wereld die vooral geregeerd wordt door mensen die risico, controle en beheersing als hun voornaamste tool beschouwen, geeft dat vertrouwen. Het vertrouwen dat er doelgericht en gezamenlijk aan een betere toekomst gewerkt wordt. De crisissituaties in de levens van de TAP-actoren, niemand uitgesloten, dus ook binnen het TAP-team, werden gebruikt om die om te buigen in uitdagingen. 24/7.
Is het slim om mensen met complexe problematiek zonder voorwaarden een huis te geven, geld te geven, liefde te geven?!
Het antwoord ligt besloten in de 1.2 miljoen kijkers die elke week weer inschakelden op The Amsterdam Project, op RTL4. Nog nooit in de geschiedenis van de Nederlandse Televisie heeft een programma met dakloosheid als voornaamste onderwerp zoveel aandacht getrokken. En de waardering voor het programma was overweldigend goed. Zelf heb ik slechts één persoon ontmoet die zei wars te zijn van EmoTV. Hij had evenwel niet 1 uitzending van the Amsterdam Project gezien.
Housing First, Art First, Money First, Community First saves lives, it’s that simple
Een aspect dat meestal onbelicht blijft is het gegeven dat elke interventie waarbij mensen gegeven wordt waar ze om vragen, zoveel goedkoper is als al het andere dat we mensen al decennia lang, onder strikte voorwaarden (stepped care model), aanbieden. Door huisvesting, geld, kunst, een vrijplaats en liefde aan te bieden maken we gezonde delen in de hersenen van mensen wakker. Daarbij is de positieve, opbouwende en directe boodschap die daarvan uitgaat- en dat we 200% vertrouwen hebben in een goede afloop, een niet uit te vlakken levenshouding. Het is meer dan mensen doorgaans aangeboden krijgen, ondanks de vaak indrukwekkende CV’s van de mensen die we op deze paradijsvogels afsturen. The Amsterdam Project saved lives. It’s that simple.
Vergelijk jezelf nooit met een ander, ga uit van je eigen kracht
Het geeft geen pas om mensen die een rol hebben gespeeld in TAP te vergelijken. Iedere actor droeg bij aan het welslagen van dit programma, de hoofdpersonen niet uitgesloten. Een bijzondere vermelding is desalniettemin op zijn plaats voor Beau van Erven Dorens. Het programma paste hem als een door Oger Lusink op maat gemaakte jas. Met the Amsterdam Project heeft hij alle criticasters de mond gesnoerd. Niet alleen toonde hij zich een authentiek, volleerd, geoefend en gedreven communicator, tevens raakte hij in elke uitzending alle gevoelige snaren, waarbij hij zichzelf volledig wegcijferde en vanuit de schaduw opereerde. Een onmiskenbaar waardevolle kwaliteit in het werken met mensen uit deze doelgroep. Een hulpverlener die er op uit is de leemtes in zijn eigen hoofd op te vullen ten koste van zijn medemens, is het laatste waar mensen behoefte aan hebben.
Een relatie is nooit eindig
Nadat de camera’s zijn gestopt met registreren is het werk van Beau en de hoofdpersonen allerminst opgehouden. Tot op de dag van vandaag is er regelmatig contact met Gerrie, met Marco, met Lolle, met Cheyenne en met Alan. Daar komt geen einde aan. Immers, als het opbouwen van een vriendschappelijk contact en het daarbij behorende vertrouwen voorop staat, dan kan een relatie nooit eindig zijn.
Iedereen doet zijn werk met zijn hart
The Amsterdams Project heeft alle dilemma’s die zich in het leven van dakloze mensen voordoen, feilloos blootgelegd. Alsook het onvermogen van systemen om mensen adequate hulp te bieden. In dit schrijven geen kwaad woord over de hulpverleners, beleidsmakers, ambtenaren die zich elke dag inspannen om mensen te helpen: die doen het werk met hun hart, met de beste intenties en vaak vol overtuiging. Het zijn onze (sociale verzekerings)systemen die revisie behoeven.
De wereld vraagt om visionaire mensen
Mensen die een moedig gesprek niet uit de weg gaan. Het vraagt om visionaire mensen die nieuwe systemen creëren. Oprechte interesse tonen, echt luisteren, de stilte niet schuwen, wachten totdat iemand uitgesproken is, empathie tonen, bevestigen wat je gehoord hebt: alles met het doel om samen te werken. Dan kan de verwondering over de ongebreidelde talenten, over de copingstrategieën waar mensen over beschikken, welig tieren. Dan is praten over ‘risico’ een loze discussie. Mensen bepalen zelf hoe dichtbij je mag komen.
photo credit: will_i_be 
photo credit: 
