De Wereld volgens Gras en Loopik

Harry Gras, Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige te Utrecht en ik schrijven een digitaal boek. Een boek voor mensen die de wereld van de Psychiatrie een warm hart toedragen en die misschien wel een ambt in dit werkveld ambiëren. Wanneer dat boek gaat uitkomen? Nooit. Zo af en toe posten we een hoofdstuk. Want onze ontwikkeling gaat onverminderd door. In de Psychiatrie bestaat geen waarheid. We hebben al 75 pagina’s bij elkaar gepend. Evengoed, hier alvast een x-aantal digitale voorschotjes. Voor wie er over denkt om psychiatrisch verpleegkundige te worden. Wij bevelen dat van harte aan.

Of: Hoe overleef ik de opleiding tot psychiatrisch verpleegkundige in 15 tips

De ervaringen en lotgevallen van twee sociaal psychiatrisch verpleegkundigen in de hulpverlening aan mensen met complexe uitdagingen.

Inleiding

Op zijn minst hopen wij je een idee te geven van wat er allemaal mogelijk is als jij, een dierbare of een kennis ten prooi gevallen is aan een psychiatrisch probleem. Het zou voor ons maximale winst zijn als je dit boek als een lerend boek gaat beschouwen. Of als een vermakelijk boek. Een boek dat je ook op de WC kunt lezen en voor even wegleggen. What the heck. Dit boek gaat over ongewone mensen. Mensen waar wij van houden. Vooropgesteld, wij hebben nooit begrepen waarom mensen gestraft worden als hen zoiets overkomt. Gestraft met een verblijf in een al of niet gesloten psychiatrische setting of gevangenis. Zelfs nu, 35 jaar nadat Rokus en Harry hun handtekeningen plaatsten voor het uitoefenen van het vak psychiatrische verpleegkunde, gaat die vlieger nog op. Er is veel ten goede gekeerd, maar niet de vaststelling dat wat wij in de volksmond als ‘mattenklap’ omschrijven, gezien wordt als een wijsbegeerte. Dat zou de Herstelbeweging in de wereld in één klap overbodig maken. Evenwel, duidt u ons niet euvel, wij zijn blij dat veel nog niet ten goede gekeerd is, want een aanleiding om dit E-book te schrijven was dan ver te zoeken geweest.

Reizen verbreden je mentale en cerebrale horizon

Sinds 17 jaar schrijft Rokus columns voor het Straatjournaal, de daklozenkrant van Haarlem en Omstreken en Harry, die pent er ook al lustig op los. In die columns beschrijven Harry en Rokus de mensen die zij in hun leven hebben ontmoet en nog gaan ontmoeten.

Mensen die hun leven verrijkt hebben en zonder wie zij een ander persoon waren geweest. De columns en dit boek beschrijven hun belevenissen over een periode van 54 jaar, dus ook de prille jeugd. Want ook zij hebben op vroege leeftijd met deviantie en gekte te maken gekregen. Dat hadden ze voor geen goud willen missen. Ze zouden alles zo weer overdoen. Bovendien, je wordt door je opvoeding gevormd en in het geval van beiden heeft het de keuze voor het ambt van psychiatrisch verpleegkundige sterk beïnvloed. Ervaringsdeskundigheid en daarvoor uit de kast komen zou voor hulpverleners heel gewoon moeten zijn. In dit boek tref je hun verhalen, meningen en soms één van de columns die zij door de jaren heen geschreven hebben. Zij schreven die verhalen in binnen- en buitenland. Want die reizen verbreden je mentale en cerebrale horizon. Alles in de hoop de perceptie over mensen met een psychiatrische achtergrond in een mooier en wijzer daglicht te zetten.

Hoofdstuk 2 – Endegeest

Ergens in 1979 lag ik, Rokus, stoned op een bed op de bovenkamer van een oud Parochiehuis in Zwammerdam. Ik leefde vooral voor de kat zijn kont weg: werkte wanneer ik daar zin in-  en/of geld nodig had. Ik had de MAVO met een herexamen Wiskunde afgerond en dat alleen omdat Mijnheer Horne, het Hoofd van de Thorbecke MAVO in Alphen aan den Rijn, luid liet weten dat hij 15 minuten afwezig zou zijn om koffie te halen. Dat gaf mij juist genoeg tijd om alles bij mijn buurman af te kijken en vervolgens naadloos te kopiëren. Wanneer je dan geen idee hebt wat je wilt gaan doen, dan ga je voor uitzendbureau LUBA werken. Ik nam de meest kloterige baantjes aan. Dat varieerde van pakketdienst, emballage bij Albert Heijn, uien sorteren en bottelen, vrachtwagens wassen, lossen en laden tot 500 bejaarden in 1 uur te eten geven in het parkrestaurant van Vogelpark Avifauna. Ik heb het ongeveer 3 jaar volgehouden. Op een dag slaat de verveling genadeloos toe. Die verveling bood ik letterlijk en figuurlijk het hoofd door sloten De Ketel Jenever achterover te slaan en een brede schakering aan Nederwiet weg te paffen. In die staat en op die bovenkamer in Zwammerdam, liet mijn goede vriend Firmin mij een aanmeldingsformulier voor de B-opleiding tekenen. Daar kwam ik overigens pas achter toen ik na drie weken een uitnodiging voor een gesprek in de brievenbus zag vallen. Ik had geen idee hoe mijn aanvraag daar terecht gekomen was. De mening dat Nederwiet geestverruimend zou zijn, deed alleen in die jaren nog opgang. Nu weten we dat je er vooral improductief, vergeetachtig en ook nog eens psychotisch van kan worden.

 

 

Ik had niets te verliezen en vervoegde mij bij de sollicitatiecommissie van psychiatrisch ziekenhuis Endegeest in het Kasteel op het ziekenhuisterrein.

Ik wil heel graag met mensen werken

De Geneesheer Directeur wilde weten waarom ik met mensen wilde werken. ‘U kunt dan toch ook in een kroeg gaan werken?’ Ik pareerde zijn vraag met de mededeling dat ik ter wereld was gekomen met een natuurlijke neiging tot verslaving voor om het even alles. Het leek mij raadzaam het horecawezen, waarin ik geruime tijd werkzaam was geweest, verder te laten voor wat het was. Hij kon een glimlach niet onderdrukken en ter plekke liet hij mij weten dat ik was toegelaten tot de in service-opleiding voor psychiatrische verpleegkundigen. Een opleiding waar de leerling stage loopt op verschillende afdelingen en om de twee weken een aantal dagen in een lesbank plaats moet nemen.

Hugo J.

Op mijn eerste stagedag, ik had een zogenaamde ‘late dienst’, liep ik ’s ochtend door de Haarlemmerstraat, een drukke winkelstraat in Leiden. Ik had net wat losse guldens in de gietijzeren pot van een Heilsoldaat gemikt, toen ik een luidruchtige jongeman tegen het lijf liep. Hij zag er studentikoos uit, wat geen unicum is in deze universiteitsstad. Hij droeg een met modder besmuikte spijkerbroek, een blauwe blazer, met daaronder een smetteloos wit overhemd, een stropdas met het logo van een mij nog onbekend dispuut en een ziekenfondsbril op de neus. Hij foeterde wat over mijn donatie aan de Heilsoldaat en hield vervolgens een verhandeling over het feit dat het Leger des Heils dergelijke donaties in het geheel niet nodig had, omdat zij vele panden in de stad in haar bezit had en er mee zou speculeren. Er ging zoveel kracht en overtuiging van zijn verhandeling uit, dat ik ernstig begon te twijfelen aan het nut van mijn schenking.

Heren E, De Vergaarbak van Endegeest

Toen ik ’s middags de lange, hoge gestichtsgang van Heren E, mijn eerste stage-afdeling inliep, trok ik tot mijn verbazing de student aan in de deurpost van een van de dag zalen. Hij declameerde teksten van beroemde filosofen, informeerde naar de reden van mijn aanwezigheid en vroeg zich af tot welk nut dat diende. Zoals het een beginnend leerling betaamde moest ik hem het antwoord schuldig blijven. Hij fulmineerde tegen de onderdrukking van patiënten en onoorbare praktijken van verpleegkundigen. Hij had het overigens geheel bij het rechte eind. De ‘broeders’ leken ooit aangenomen op de omvang van hun bi- en triceps en waren zo afgestompt, dat er van enig respect voor de patiënten geen sprake meer was. ‘De levensloop van de mens bestaat daaruit, dat hij, voor de gek gehouden door de hoop, dansend de dood tegemoet gaat; een ieder loodst tenslotte zijn schip, als een wrak zonder masten de haven binnen!’, riep hij mij nog na. Het afdelingshoofd wist te vertellen dat de student, na eerstens de heilsoldaat een muilpeer verkocht te hebben, de gietijzeren pot door een winkelruit had gekeild. Hij was een ‘oude bekende’ van de kliniek. Ergens tijdens zijn studie ‘filosofie’ was hij het spoor bijster geraakt. Zijn behandelend psychiater liep met hem weg. Hij was zo geliefd, dat er tijdens avonddiensten, conform zijn wens, een typiste, met typemachine, de psychiater en een Chinese maaltijd werd aangerukt. Zijn uitlatingen werden van A tot Z uitgetypt.

 Het lijden van de Jonge Werther

De muren in het trappenhuis van het studentenhuis waar hij woonde waren door hem beschilderd met de beeltenis van een mooie vrouw. In zijn kamer waren de muren vol gekalkt met citaten van Nietzsche en Schopenhauer. De vrouw moest ‘Lotte’ voorstellen, de onbereikbare vrouw in het boek ‘Het lijden van de jonge Werther’ van Goethe. Het mooiste boek over de Liefde dat ik ooit gelezen heb. Soms, als hij het verblijf op de afdeling niet meer kon verdragen, doolde hij huilend over de gestichtsgang, terwijl hij luid de naam ‘Lotte’ scandeerde. Hij wilde niets liever dan een gewone relatie met een soortgelijke vrouw en een baan als postbesteller, zo liet hij meer dan eens wanhopig weten. Vele jaren later, toen ik gediplomeerd verpleegkundige was, hoorde ik dat de student niet meer leefde. Hij had zichzelf van het leven beroofd. Om in zijn maniforme perioden contact met de aarde en aanverwante zaken te houden, maakte hij er een gewoonte van om op het dak een flatgebouw van de ene rand naar de andere rand te rennen. Op een goede dag besloot hij gewoon door te rennen.

Schaak de docente dramatische expressie

Ik woonde het eerste jaar van mijn opleiding in het Zusterhuis. Het kostte mij alle energie om de gekte en hectiek van Heren-E, het hoofd te bieden. Lieve leerling-verplegers en verpleegsters, alsook de Ketel Jenever boden de troost die ik die 9 maanden nodig had. Ik zakte voor mijn eerste overgangsexamen en had weken lang last van angstaanvallen bij het ontwaken. Ik kreeg te maken met een allesoverheersende faalangst. Dat is wat een turbulente jeugd, een herexamen Wiskunde op MAVO-niveau en tientallen shitty LUBA-jobs met je doen. Evengoed, ik was niet van plan mij te laten kisten. Ik kreeg kennis aan een 9 jaar oudere dramadocente, mijn eerste echte liefde en vond daarin de kracht en eigendunk om de opleiding met goed gevolg af te ronden. Die relatie hebben wij drie jaar onder pet gehouden, want dat was natuurlijk not done. Terwijl zij les stond te geven, lag ik op haar etage op de Amsterdamse Haarlemmerdijk, onder de rook van café het Monumentje op de Noordermarkt, waar ik haar had ontmoet, een onstuimige liefdesnacht te verwerken.

Symposia zijn zo 1975

Tijdens die opleiding moest ik 4 tot 5 stages afwerken. Dat was geen eenvoudige zaak, vooral omdat die afdelingen voor jou gekozen werden. Het waren niet altijd de leukste afdelingen. En toch heb ik nog altijd heimwee naar ‘Endegeest’. In de Geestelijke Gezondheidszorg worden veel werkcongressen en symposia georganiseerd. In het recreatiegebouw van Endegeest vindt elk jaar zo’n congres of symposium plaats. Zie het als een reünie van oud-collegae. Het is een dagje uit. Over het algemeen laat ik dergelijke samenkomsten voor wat ze zijn, want in de regel zijn ze  tamelijk slaapverwekkend.

Dames B

In de pauze van het congres maakte ik een rondje over het ziekenhuisterrein. De oude, hoge en statige gestichtsgebouwen hadden plaatsgemaakt voor moderne laagbouw. Het leek in weinig op het ziekenhuis dat ik kende. De zon scheen. Er liepen goed verzorgd uitziende patiënten over het terrein en vanachter de ramen van verschillende gebouwen werd ik vriendelijk toegezwaaid. Aan de Rhijngeesterstraatweg trof ik zowaar nog een gebouw dat mij herinnerde aan tijden van weleer. In een zijvleugel van het oude pand was ooit de geriatrische afdeling ‘Dames B’ gevestigd. Er woonden destijds ongeveer 40 oudere dames, die er een groot deel van hun leven hadden doorgebracht. Een gezette, norse hoofdzuster met het hart op de goede plaats, zwaaide er de scepter. Deze afdeling, ook wel verblijfsafdeling genoemd, was niet bijzonder populair bij leerling-verpleegkundigen. Het was er hard werken. Ik heb er duizenden boterhammen gesmeerd; in de nacht urenlang allerlei pillen, poeders en drankjes uitgezet, gemalen gehakt bij bewoonsters naar binnen geprakt en vele incontinente dames verschoond. Tijdens zo’n nachtdienst werd er rond 05.00 uur een aanvang gemaakt met het wassen van de bedlegerige vrouwen. Eenmaal gewassen, werden zij aangekleed en wel weer in bed gelegd. Vervolgens waren de bewoonsters van de bovenzalen aan de beurt. Zij sliepen in grote, hoge slaapzalen, waar de bedden in rijen naast elkaar stonden. In de ochtendschemering in het flauwe licht van de zaallampen, vormden de patiënten, gestoken in lange nachtkledij, een rij voor de badkamer. Eén voor één werden zij met de ene hand gewassen en met de andere hand afgespoeld. Als ook iedereen op deze verdieping eenmaal aangekleed was, dan werden de eerst gewassen dames in de benedenzalen weer uit bed gehaald en nam de dag een aanvang. Een dag die zich doorgaans traag voortsleepte en welke in volstrekte apathie werd beleefd.   Om die sleur te doorbreken ritselde ik zo nu en dan het ziekenhuisbusje en reed met een zestal dames naar de Euromast, om hoog boven Rotterdam, een kop koffie met gebak te nuttigen.

Heimwee naar

De toegangsdeur van Dames B was overwoekerd door klimop. Ik meende in de hal de overblijfselen te ontwaren van de badlift waarmee Ida dagelijks in een tobbe gehesen werd. Het interieur bood een desolate aanblik. Hier waren slopers nietsontziend tewerk gegaan. Een blik in de dag zaal was mij niet gegund, de ramen waren met witte verf dicht geplamuurd. Aan de zijkant van het gebouw trof ik het kamertje van Marietje van der Tang, mijn favoriete bewoonster. Wij hadden een zwak voor elkaar. Zij werd er door andere verpleegkundigen liefdevol mee geplaagd. “Aah, joh, hou nou toch op!”, kraste zij ze gniffelend toe. Op de terugweg naar het recreatiegebouw werd ik vanuit de laagbouw wederom vriendelijk toegezwaaid. ‘Endegeest’ bestaat niet meer en dat is om meerdere redenen goed. Het laat ruimte voor heimwee.

Jan Wolkers

Het verhaal deed de rondje dat Marietje lange tijd huishoudster was geweest bij de familie Wolkers. Jawel, de familie Jan Wolkers. Dat was vroeger heel gewoon, gestichtspatiënten die in de omringende woningen allerlei werkzaamheden verrichtten. In 2001 schreef ik Jan Wolkers een brief, in de hoop iets van haar geschiedenis boven tafel te krijgen. Ik zond ook twee foto’s mee die ik jarenlang had bewaard.

De heer J. Wolkers Den Burg/Texel  Haarlem, 15 januari 2001 Geachte heer Wolkers, Mijn naam is Rokus Loopik. Ik ben sociaal psychiatrisch verpleegkundige en ik werk in Amsterdam. Ik ben teamleider van een team van 12 mensen die sociaal psychiatrische hulp verlenen aan dak- en thuisloze mensen die gebukt gaan onder de ziekte Schizofrenie. Wij werken overwegend op straat, daar waar de mensen te vinden zijn. Wij hebben creativiteit, flexibiliteit en passie hoog in het vaandel staan. Ik meen dat ik al twaalf jaar beschik over de leukste baan van Amsterdam; sommige teamleden steken mij hierin naar de kroon. Naast dit werk, schrijf ik, in mijn vrije tijd, een column voor het Straatjournaal, de daklozenkrant van Haarlem. Binnenkort zal ik ook starten met het schrijven van een column voor de Z-krant, de daklozenkrant van Amsterdam. Ik schrijf over de mensen die ik tijdens mijn werk tegen het lijf loop en ik probeer dat op een integere wijze te doen, zodanig, dat er bij de lezende leek iets van begrip ontstaat voor deze vaak vergeten groep mensen. (Ik ben bijna aangeland bij de werkelijke reden van dit schrijven.) Onlangs bezocht ik een symposium in Oegstgeest, georganiseerd door de Rhijngeestergroep, voorheen psychiatrisch ziekenhuis ‘Endegeest’. Overigens probeer ik het bezoeken van symposia tot een minimum te beperken, want het zijn over het algemeen nogal slaapverwekkende samenkomsten. Maar, als er sprake is van de locatie Endegeest, dan kan ik de verleiding niet weerstaan. Ik heb er de opleiding tot psychiatrisch verpleegkundige afgerond en ik heb er alles bij elkaar ongeveer 7 jaar gewerkt. Ik heb Endegeest, de mensen die er woonden en werkten in mijn hart gesloten. Bij mijn laatste bezoek aan Endegeest was ik in de gelegenheid een rondje over het terrein te maken. Het zal u niet verbazen dat alle oude gestichtsgebouwen inmiddels verdwenen waren. Er stond echter nog één oud gebouw overeind en dat was het gebouw waarin ooit ‘dames B’ was gevestigd. Het gebouw was verlaten; door de ramen glurend herkende ik nog veel van de afdeling zoals ik die kende. Ik heb het idee opgevat om mijn herinneringen aan deze afdeling op te schrijven in een van mijn volgende columns. Een speciale herinnering zal daarin centraal staan, namelijk de herinnering aan ‘Marietje van der Tang’, een bewoonster van deze afdeling. Ik had een zeer groot zwak voor haar en dat was wederzijds, zo liet zij mij vaak weten. Wanneer zuster G., de norse hoofdzuster, het toeliet nam ik Marietje mee uit wandelen (zie foto). Het was zuster G.,  die mij vertelde dat er een tijd was waarin veel patiënten die in Endegeest opgenomen waren werkzaamheden verrichtten in huishoudens in Oegstgeest. Zo zou Marietje van der Tang, volgens zuster G., huishoudelijke werkzaamheden in het huis van de familie Wolkers, uw ouderlijk huis, verricht hebben. Mijn vraag aan u is, vanzelfsprekend, of deze mededeling op waarheid berust? Als dit inderdaad op waarheid berust, is het mogelijk dat ik u over haar een interview zou mogen afnemen? Tegelijkertijd bedenk ik mij dat u misschien ook andere ervaringen met het ziekenhuis en zijn bewoners hebt gehad. Wellicht wilt u deze met mij delen?  Ik heb de laatste editie van het Straatjournaal meegezonden, opdat u een indruk krijgt van mijn schrijfstijl (pagina 12, Ontmoetingen). Daarnaast heb ik een foto meegezonden van de dames die op dames B woonden toen ik er werkzaam was. Marietje van der Tang is de dame met bril en het witte vest, op de tweede rij voor het raam. De foto mag u niet houden!  Ik hoop dat zuster G. het bij het rechte eind had en dat ik u, met uw welnemen, binnenkort zou kunnen bezoeken. Ik heb vrienden op Texel wonen; ik heb het eiland vaak bezocht, dus een bezoek stuit wat mij betreft op geen enkel bezwaar!  Ik dank u hartelijk voor het in goed vertrouwen vrijgeven van uw adres toen ik u, recentelijk, op de dag des Heren belde. Mocht zuster G. gejokt hebben en van dit alles blijkt niets waar te zijn, dan dank ik u hartelijk voor het lezen van deze brief en ik vraag u vriendelijk mij de foto’s te retourneren naar het volgende adres:  Rokus Loopik Vredenhofstraat 13 2012 MD Haarlem   Met vriendelijke groeten,   Rokus Loopik

So much for Jan Wolkers

Die brief is nooit beantwoord. Die foto’s heb ik nooit meer teruggezien. Verontwaardigd heb ik Jan Wolkers voor de tweede keer gebeld. Hij vertelde dat hij zoveel post kreeg, dat mijn brief hem waarschijnlijk ontgaan was. De foto’s zouden onvindbaar zijn tussen alle fanmail die hij dagelijks binnen kreeg. En daarmee was de kous afgedaan. Ik heb nooit meer onbevooroordeeld naar zijn gekweel over de Texelse natuur kunnen luisteren.

In de psychiatrie bestaat niet zoiets al waarheid. Er wordt niet aan waarheidsvinding gedaan. Ik wilde na het behalen van het verpleegkunde diploma liefst zo snel mogelijk naar Amsterdam, het mekka van de Sociale Psychiatrie en een Walhalla voor wie van dakloze mensen problematiek houdt. Ik verfoeide het gestichtsleven en alles wat daar synoniem aan was. Dat milieu hield mensen klein en had niets met een Herstelbeweging te maken. Hoe je mening daarover in 34 jaar kan veranderen beschreef ik recent in de volgende column. De waarheid is aan veranderingen onderhevig en nooit absoluut.

 Ons Dorp (Straatjournaal, augustus 2012)

Het kan raar lopen in een mensenleven. Waar ik vroeger ergens fel op tegen was, daar ben ik nu een fervent voorstander van. En andersom. Ondertussen begint je haar uit te vallen en je EQ te groeien. Een Marketing- en Communicatiedirecteur vertelde mij eens dat zijn zus was opgenomen op een psychiatrische afdeling. Zij is kunstenaar en wilde om de tijd te doden, andere patiënten het schilderen aanleren. Dat vond de staf geen goed idee. Zonder opgaaf van reden. Ook haar aanbod om voor iedereen te koken werd afgeschoten. Ik moest denken aan de tijd dat ik als leerling verpleegkundige in ‘de Psychiatrie’ ging werken. Dat is ruim 34 jaar geleden. Op het gevaar af voor ouwe lul uitgemaakt te worden, waag ik te stellen dat het toen allemaal een stuk beter was, daar in het gesticht, in die rustige en lommerrijke omgeving. Zelfs op Heren E, waar de staf was aangenomen op basis van de omvang van hun triceps, was er meer oog voor de kernkwaliteiten van patiënten.

Eindeloos schaken

Jo was zo dwangmatig als wat. Na het opstaan wreef hij urenlang met zijn handen over zijn nachtkastje. Omdat hij bang was iets te vergeten. Bij de snackbar in Oegstgeest kon hij het niet laten 50 frikadellen te kopen. Eén frikadel was misschien wel wat weinig. Een schaakpartij met Jo kon drie dagen duren. Zoals het een goed schaker betaamde raakte hij nooit een stuk aan, want dat is zetten. Zijn hand kon gemakkelijk een half uur  boven een pion blijven hangen. Ik geef het je te doen.

Jan uit Katwijk bietste de ganse dag shagjes. En hij praatte honderduit. Wat dan weer aanleiding voor verpleegkundigen was om lange wandelingen over het ziekenhuisterrein met Jan te maken. Niet alleen patiënten wilden het verstikkende klimaat op zo’n afdeling ontvluchten. En Jan was altijd aangenaam gezelschap. De stalen etenskar werd er zo af en toe met lunch en al de eetzaal in geduwd. De deur werd dan op slot gedraaid en patiënten mochten een waar feestmaal aanrichten. De pindakaas moest na afloop van het plafond geschraapt worden.

Het geld volgde toen nog de patiënt

  

Op zondag, als zuster G. geen dienst had, reden we met 10 bejaarde rolstoelers naar de Euromast om koffie te drinken. Dat waren nog eens tijden. Van een eigen bijdrage had nog niemand gehoord. Uitkeringen werden gewoon opgepot en daar werden die frikadellen en uitstapjes van bekostigd. Het geld volgde de patiënt.

IKEA Meuk

Ik heb er ruwe bolsters horen zeggen dat ze onvoorwaardelijk van die patiënten hielden en zich geen ander arbeidzaam leven voor konden stellen. Duidt u mij niet euvel, na mijn diplomering wist ik niet hoe snel ik er weg moest komen. Maar ik kom er nu van terug. Zoals in een rechtgeaarde communistische staat heel gewoon is, moeten we de panden in de duinen en bossen terugeisen van de projectontwikkelaars. En mensen niet een oude, maar wel een rustige, liefhebbende dag bieden, in een helende omgeving. De huidige binnensteden behoren toe aan de nieuwe rijken die er in hun designersloepen luid en lallend de dienst uitmaken. Er is geen dakloze meer op straat te zien. Die wonen en slapen tussen IKEA-meuk in hostels en beschermde woonvormen. De de-institutionalisering heeft niet geleid tot vermaatschappelijking. Bied mensen een dorp van gelijkgestemden. Een plek waar er lustig voor elkaar op los gekookt kan worden.

Hoe overleef ik de in-service-opleiding tot psychiatrisch verpleegkundige in 15 tips

*Word verliefd op de docente Dramatische Expressie. En begin een relatie van pakweg 6 jaar. Hou dat onder de pet. Relaties met docentes onderhouden is not-done.  *Regel zelf je stage-afdelingen. Verleid het hoofd van de opleiding jou de afdelingen te gunnen die jouw voorkeur hebben door de belofte te doen over elke stage-afdeling een lijvige en kritische scriptie af te leveren. *Ga in het Zusterhuis wonen. Zet daar een jaar lang de boel op stelten, zoek troost bij een andere leerling(e) en verkas dan naar een obscure kamer in de Leidse stad. Zoek een gezellig eetcafé uit, regel een stamtafel en schuif er elke avond aan, voor een luttel bedrag. Blijf hangen tot sluitingstijd en schuif kachel je uitklapbare bed in.  *Draai nachtdiensten met een leuke groep andere leerlingen. Ga om 07.00 uur een kilometer zwemmen. Duik daarna samen een kroeg in op een Leidse marktplaats. En ga om 14.30 uur starnakel naar bed. Slaap van 15.00 uur tot 21.00 uur. Ga om 22.00 uur weer aan het werk. Doe dat 7 dagen en nachten lang. Schrijf vervolgens een hypomane en dus de leukste en origineelste weekoverdracht voor de volgende nachtshift. *Rapporteer nooit, “En toen zei cl. ………….”. Noem mensen bij hun naam. Volg een schrijfcursus. Schrijf geen standaard overdrachten. Wees origineel.  *Haal of ritsel een ‘intern’ rijbewijs. Claim in de weekenden het ziekenhuisbusje. Ga er op uit met patiënten. *Schrijf alles op wat je meemaakt. *Schrijf na 35 jaar een E-book. *Zoek in jouw ‘dorp’ naar verlichte geesten. Mensen die creatief en innovatief werken. Sluit je bij hen aan. Kijk ze kunst af en leer hoe je in jouw verdere werkzame leven het verschil kunt maken. *Maak zoveel als mogelijk uitjes naar de stad met patiënten. Koop kleding met ze in winkels waar jij zelf ook je kleding zou kopen. *Studeer, oefen en herhaal. Koop en lees literatuur van schrijvers die aan de andere kant van de drempel zijn geweest. Kennis is macht. Nee, niet die macht. Maar de macht om al je kennis in je achterhoofd te parkeren en je hart te laten spreken. Dan leer je het fenomeen ‘afstand en nabijheid’ functioneel te gebruiken en loop je nooit het risico te vervloeien met cliënten en/of hun problematiek. *Lees verder in dit boek om te begrijpen wat dat betekent.

Volgende keer verhalen van de hand van Harry Gras.