Waarom je risico moet nemen – juíst in de psychiatrie

Ruben had tijdens de voorbereidingsbijeenkomsten van de New York-reis niet veel gezegd, behalve wanneer wij hem een directe vraag stelden. Zoveel stilte kan zelfs een hulpverlener van goede wil niet verdragen. Wij hadden stellig het idee dat hij fors in de war was. En iemand in je kielzog hebben in het centrum van de wereld die de weg kwijt is, dat leek ons geen aanlokkelijk idee. Evengoed, je gaat niet over één nacht ijs, als je de beslissing moet nemen om iemand thuis te laten die zich bijzonder op een reis heeft verheugd.

Guggenheim

Op de eerste en enige vrije zondag van deze studiereis vroegen wij hem wat hij wilde doen. Hij wilde het Guggenheim bezoeken. Van Gogh en Picasso hadden zijn bijzondere voorkeur. Toen wij, na een lange wandeltocht langs de oostkant van Central Park, de contouren van het museum in de verte zagen opdoemen, sprong hij van vreugde een gat in de lucht. Hij trok zijn fototoestel uit zijn jaszak en begon excessief foto’s te schieten van het museum, van ons en iedereen die zich in de directe nabijheid van de kunsttempel bevond. Nimmer heb ik iemand zo gepassioneerd in de schilderijen ‘Fruits and Pitcher’ van Picasso en ‘Mountains at Saint-Rémy’ van van Gogh zien verzuipen. Hij kon er niet van loskomen.

‘Dat we hier samen zijn’

Ruben ontpopte zich die week als iemand die zich  grondig had voorbereid op zijn komst naar deze stad. Hij lepelde moeiteloos alle highlights op die hij wilde bezoeken. Ik stelde hem na twee dagen de vraag wat hij tot dat moment het fijnste had gevonden. “Dat we hier samen zijn.” Tijdens een werkbezoek in Philadelphia vertelde hij puntgaaf en loepzuiver, aan een gehoor van 50 mensen, wat het betekent om een psychose door te maken. In deze teruggetrokken, wat schuwe man huisde een ruwe diamant. Hij toonde zich een volleerd coach, iemand die lastige momenten in een dialoog in een handomdraai  naar een luchtig onderwerp kon transformeren. Ruben liet ons via zijn zintuigen naar de stad kijken en luisteren. We beleefden the Big Apple zoals we De Stad nog nooit gevoeld hadden.

Don McLean

Op de laatste dag van deze memorabele reis nodigden wij hem uit het Museum of Modern Art (MoMa) te bezoeken. We wilden hem het mooiste schilderij van Vincent van Gogh laten zien, ‘The Starry Night’. Opperste vertedering nam bezit van zijn gezicht bij het aanschouwen van dit meesterwerk. Om de beleving totaal te maken heb ik ter plekke de gelijknamige song van Don McClean geladen. Ruben had er nooit van  gehoord. Hij begon te huilen. Van ontroering. Omdat hij nog nooit zoiets moois had meegemaakt.

We waren er toch weer ingetrapt

Voor mensen als Ruben ondernemen we honderd reizen. En naar het einde van de wereld als het nodig is. Na 35 jaar werken in de Psychiatrie zijn we tóch weer op het verkeerde been gezet. Als het aankomt op het herstel van mensen met psychiatrische problematiek, kunnen we niet genoeg risico nemen. Geen risico nemen betekent mensen bewust tussen de wal en het schip laten vallen. Mensen bepalen zelf wel wat ze wel of niet aankunnen. En dat is doorgaans méér dan wij denken.